Mwarubaini ni mti Wenye kutibu maradhi mbali mbali,,

KATIKA karne hii ya sayansi na teknolojia, Mwenyezi Mungu amewajaalia baadhi ya wanadamu (Madaktari) kuwapa taaluma (elimu) ya kufahamu maradhi yanayosumbuwa wanaadamu wenzao kwa kutumia vifaa mbalimbali ikiwemo vya kisasa na dawa katika kuwatibu.Hata
hivyo uwezo wa aina hii ulikuwepo hata kabla ya kuja sayansi na teknolojia ambapo binadamu wa awali alitumia tiba za asili kwa kujitibu na maradhi ya aina mbalimbali.Hivi sasa toka kuwepo sayansi na teknolojia, asilimia kubwa ya watu wanadharau kutumia dawa za asili na
badala yake wameelemea sana katika matibabu ya dawa za kemikali.Kwa mtazamo, takribani miti yote iliyopo duniani ni dawa hivyo ni vizuri kwa jamii kuelimishwa ili kuweza kujuwa ni jinsi gani wataweza kuitumia miti hiyo kwa kuitibu miili yao.Kutokana na hali hiyo na matibabu
hayo, inaonekana wazi kuwa mti wa Muarubaini ama wengine huita Mtunda, ni mjarabu kwakutibu maradhi mbalimbali na hivyo upo umuhimu wa kila mtu kuupanda katika makaazi yake na pia kwa kupitia Wizara ya kilimo kutenga eneo maalum kwa ajili ya kupanda miti ya
aina hii.Mti wa Mwarubaini ambao kwa kiingereza unajulikana kama ‘Neem’ , ulianza kugunduliwa kama tiba ya maradhi zaidi ya miaka 4.000 iliyopita.Mti huu hutibu maradhi ya aina mbalimbali kwa kuanzia mizizi, magome, mbegu na majani yake.Kwa mujibu wa Mwenyekiti wa
baraza la tiba asilia Zanzibar Mayasa Salum Ali, alisema mti wa Mwarubaini unapatikana au unaota zaidi katika nchi za joto kote Ulimwenguni.Mwenyekiti huyo ambae pia ni mtaalam wa fani hiyo alisema kwa upande wa watu wa India, kwao mti huu unasifa sana katika matibabu yao na unajulikana kama duka la dawa la kijiji.Aidha alifahamisha kuwa wanauthamini kama dawa kutokana na matibabu yake
kwani unatibu maradhi ya aina mbalimbali ambayo humuandama mwanadamu na hata wanyama na mimea ya shambani.Hata hivyo kwa upande wa wataalamu wa India kutokana na umuhimu wa dawa hizi za asili, wamefakiwa kutengeneza bidhaa mbalimbali kupitia mti huu ili kurahisisha matumizi ya watu kwa kupitia tiba ya mwarubaini.Bidhaa hizo ni pamoja na dawa za kumeza, dawa za mswaki, sabuni, vipodozi
vya aina mbalimbali kama vile krimu, mafuta ya kujipaka ‘lotion’ , majani ya chai na vitu vingine vingi.China nayo haipo nyuma katika kutumia dawa za mti huu kwani nao wameweza kutengeneza bidhaa za aina mbalimbali ili kurahisisha matumizi.Kwa upande wa Zanzibar,
sehemu ndogo sana ambayo inatumia mti huu kama ni dawa ya malaria na sehemu hiyo ni kwa wale watu wazima wanaoishi vijijini. Wao kidogo wanatumia mti huu kama ni dawa ya kutibu malaria sugu huku ikiwa mti wa Mwarubaini unatibu maradhi ya aina mbalimbali.Watu wengi husikia wakisema kuwa Mwarubaini ni dawa ambayo inatibu maradhi arobaini (40) kumbe sivyo ilivyo kwani mti huu unatibu zaidi ya
maradhi arubaini lakini tu jamii haijui na haina utaalam wa kufahamu kwa maradhi mengi yanayotibiwa kwa kutumia mti huo.Hivyo upo umuhimu kwa upande wa wataalamu wa tiba asilia kutoa elimu hiyo kwa jamii ili kuweza kujuwa kutumia mti huo ili kuweza kuondokana na maradhi ya aina mbalimbali.Kutokana na ufahamu huo mdogo kwa Wazanzibari katika tiba zinazopatikana kutokana na Mwarubaini, wengi
wanapoumwa na maradhi ya aina mbalimbali na hata malaria hukimbilia hospitali kupata dawa za vidonge au sindano vitu ambavyo hutokana na mchanganyiko wa kemikali mbalimbali ambazo zinauwezo wa kusababisha madhara makubwa kwa mwili wa mwanadamu.Miongoni mwa dawa ambazo zina madhara yanayoweza kumpata mwanadamu ambayo husababisha na vidonge au sindano
hizo ni pamoja na Fansida au Chloroquine ambapo utafiti unaonesha kuwa baadhi ya wagonjwa waliotumia dawa hizo wameathirika aidha kwa kuwashwa na mwili na wengine wameathirika na macho kwa kutumia Fansida.Ili kuondokana na athari kama hizo, Mwenyekiti huyo amewashauri Wazanzibari na Watanzania kwa ujumla kutumia dawa za asili ili kuondokana na matatizo kama hayo.Hata hivyo Mwenyekiti
huyo alifahamisha kuwa katika baadhi ya maradhi badala ya kutumia pesa nyingi kwa kununua dawa za kemikali ambazo bei zake zinapanda siku hadi siku ukilinganisha na dawa za asili ambazo bei zake ni nafuu.Hata hivyo aliwashauri wagonjwa kufuata ushauri wa kitaalamu kabla ya kutumia dawa hizo ili kuzidi kuboresha afya na kujiepusha na matatizo yasiyo ya lazima.Majani ya mti wa Mwarubaini
yanatumika kwa kutibu maradhi mbalimbali kama vile homa za watoto, suruwa na kwa upande wa watu wazima hutibu malaria, muwasho, maradhi ya moyo, Ukimwi, mkanda wa jeshi na maradhi ya buba.Mengne ni maradhi ya ganzi ya mwili, kisukari na mtu ambae anaupungufu
wa kinga mwilini, mapele sugu yalioshindikana kutibika hospitali na maradhi mengine.Dk. Mayasa pia alifahamisha majani hayo yanauwezo wa kuuwa hata kwa upande wa wadudu wa shambani ambao wanakula mazao.Mbegu za Mwarubaini zinatengenezwa mafuta ambayo
mafuta hayo yanajulikana kwa jina la (Neem oil) ambayo yanauwezo wa kutibu maradhi ya aina mbalimbali kama vile kuondoa chunusi, mapele, fangasi na mabaka mwilini.Pia mafuta hayo huuwa wadudu mbalimbali ambao wanatambaa na kuruka nyumbani na hata vijidudu
(bacteria), sisimizi na wadudu wengine.Mizizi na magome ya mwarubaini huuwa wadudu wa aina mbalimbali kama vile funza, maradhi ambayo huwapata wanawake kama vile vikanga na maradhi mengine mengi ambayo ni maradhi sugu na yameshindwa kutibiwa basi
Mwarubaini huyatibu.“Kwani hata wanyama tunaofuga nyumbani mfano ng’ombe na wengine ambao hugandwa na kupe na wadudu wengine, mnyama huyo ukimkogeshea maji hayo uliosaga magome ya mti huo huondoa wadudu wote”, alifahamisha dk. Mayasa.Mtaalamu huyo alifahamisha kuwa dawa za mti huo hazina madhara kama zilivyo dawa nyengine za kemikali lakini kwa ushauri unatakiwa kumuona
Daktari mwanzo alio karibu nawe kabla ya kuanza kutumia.Alifahamisha kuwa dawa za kemikali zinatibu haraka kuliko dawa za asili lakini dawa za asili ni bora zaidi kuliko dawa za kemikali kwani zinatibu kidogo kidogo na zikitibu zimetibu na hazina maradhi yanayosababishwa na dawa hizo.

Figo kushindwa kufanya. kazi ( RENAL/KIDNEY FAILURE )

Figo ni miongoni mwa viungo muhimu sana katika mfumo wa utendaji kazi wa mwili wa binadamu. Kwa kawaida, mwili wa binadamu una figo mbili zenye maumbo yanayofanana kama yale ya maharage, yakiwa yamejificha nje ya utando unaozunguka tumbo, chini kidogo ya mbavu za chini.
Kazi za figo
Kazi kuu za figo ni kuchuja vitu mbalimbali pamoja na sumu kadhaa katika damu na hivyo kusaidia katika kuhifadhi na kuthibiti kiwango cha maji na madini (electrolytes) mwilini. Katika kutekeleza hayo, figo huchuja vitu hivyo pamoja na maji yaliyo mwilini na kutengeneza mkojo, huchuja pia maji yasiyohitajika mwilini huku yakinyonya madini na kemikali muhimu kuzirudisha katika mzunguko wa damu na kutoa nje uchafu usiohitajika.
Kazi nyingine za mafigo ni
Kurekebisha na kuthibiti kiasi cha vitu mbalimbali katika damu pamoja na kiasi cha maji katika mwili.
Husaidia kutengeneza kiasili cha erythropoietin ambacho ni muhimu sana katika utengenezaji wa chembe nyekundu za damu.
Husaidia uzalishaji wa vitamini D
Husaidia pia katika kuthibiti na kurekebisha shinikizo la damu mwilini (blood pressure)
Utengenezaji wa mkojo
Kwa kawaida damu inayozunguka mwilini hatimaye huingia kwenye figo kwa ajili ya kuchujwa, kutoa uchafu pamoja na sumu nyingine zisizohitajika mwilini. Kitendo hiki cha utengenezaji mkojo hufanyika katika hatua kuu zifuatazo;
Hatua ya kwanza ni uchujaji. Damu kutoka nje huingia ndani ya mafigo na kupita kwenye glomeruli, lenye umbo kama chekeche/chujio ambalo limeundwa na mishipa mingi midogo ya damu iliyojizungusha pamoja. Vitu mbali mbali, maji pamoja na sumu zilizo katika damu inayopita kwenye vimishipa hivi na kisha kuingia katika mirija mingine mikubwa kwa ajili ya uchujaji zaidi.
Mirija inayofuata huendelea kuchuja damu na kunyonya baadhi ya vitu vilivyo chujwa kimakosa kuvirudisha mwilini, mpaka kiasi sahihi cha uchafu kinachotakiwa kuchujwa kinapokuwa kimefikiwa.
Mara baada ya mkojo kutengenezwa na kutolewa kwenye figo, husafiri kuingia kwenye kibofu cha mkojo kwa kupita kwenye mirija ijulikanayo kama ureta. Kutoka kwenye kibofu, mkojo hutolewa nje ya mwili kupitia kwenye mrija waurethra.
Figo kushindwa kufanya kazi (Renal Failure/ Kidney Failure)
Kushindwa kufanya kazi kwa figo hutokea iwapo sehemu ya figo au figo lote litapoteza uwezo wake wa kuchuja maji na uchafu kutoka katika damu na kutengeneza mkojo. Kitendo hiki husababisha kusanyiko la uchafu pamoja na sumu kadhaa katika damu ambazo ni hatari kwa afya ya mhusika.
Aina za figo kushindwa kufanya kazi
Figo kushindwa kufanya kazi kumeganyika katika makundi yafuatayo
Figo kushindwa kufanya kazi kwa ghafla (Acute Renal Failure (ARF) au Acute Kidney Failure (AKF).
Figo kushindwa kufanya kazi kwa kiasi (Mild renal/kidney insufficiency)
Tatizo sugu la figo kushindwa kufanya kazi (Chronic renal failure)
Figo kushindwa kufanya kazi kwa ghafla (Acute Renal Failure (ARF)
Hii ni hali inayotokea kwa ghafla, na kudumu kwa saa chache mpaka siku chini ya 14, na kusababisha ongezeko la kiwango cha creatinine na urea katika damu. Hali hii huwapata karibu asilimia 5% ya wagonjwa waliolazwa hospitali kwa sababu ya matatizo mbalimbali. Aidha hali hii hutokea zaidi kwa wagonjwa mahututi na wale wanaohitaji uangalizi wa kipekee, yaani waliolazwa ICU.
Katika makala hii tutatumia zaidi kifupisho cha ARF.
Visababishi na aina za ARF
Visababishi (au aina) vya ARF vinaweza kugawanywa katika makundi makuu matatu:
Matatizo yanayoathiri mtiririko wa damu kabla ya kuingia katika figo (Prerenal causes/failure)
Matatizo ndani ya figo lenyewe yanayozuia na kuathiri uchujaji wa damu au uzalishaji wa mkojo (Renal causes/failure)
Matatizo yanayoathiri mtiririko wa mkojo nje ya figo (Postrenal causes/failure)
Matatizo yanayoathiri mtiririko wa damu kabla ya kuingia katika figo (Prerenal
causes/failure)
Aina hii hutokea kwa takribani asilimia 60 mpaka 70 ya ARF zote. Katika kundi hili, figo hukosa damu ya kutosha kwa ajili ya kuchuja na hatimaye hushindwa kufanya kazi yake ipasavyo. Mambo yanayoweza kusababisha prerenal failure ni pamoja na:
Upungufu wa maji mwili unaosababishwa na kutapika kupita kiasi, kuharisha, au kupoteza damu kupita kiasi (kwa sababu ya ajali au kuumia)
Kuvurugika kwa mtiririko wa damu inayoingia kwenye figo kwa sababu ya:
Kushuka kwa ghafla kwa shinikizo la damu kwa sababu ya kupoteza damu nyingi wakati wa upasuaji mkubwa, kuumia au kuungua sehemu kubwa ya mwili, au maambukizi katika mfumo wa damu (sepsis) yanayoweza kufanya mishipa ya damu kutanuka na kushusha shinikizo la damu
Kuziba au kusinyaa kwa mishipa inayopeleka damu kwenye figo
Moyo kushindwa kufanya kazi (heart failure) au shambulio la moyo (heart attack) linalosababisha kushuka kwashinikizo la damu
Ini kushindwa kufanya kazi (liver failure) kunakoweza kusababisha mabadiliko katika mfumo wa homoni zinazoathiri shinikizo la damu pamoja na mtiririko wa damu kwenda kwenye figo.
Mwanzoni kabisa mwa pre-renal failure huwa hakuna athari yoyote inayotokea kwenye figo, na mara nyingi, figo laweza kurudi katika hali yake ya kawaida iwapo chanzo cha tatizo kitagunduliwa na kushughulikiwa ipasavyo.
Matatizo ndani ya figo lenyewe yanayozuia na kuathiri uchujaji wa damu au uzalishaji wa mkojo (Renal causes/failure)
Mambo yanayosababisha madhara katika figo husababaisha karibu asilimia 25 mpaka 40 ya vyanzo vyote vya ARF. Visababishi vilivyo katika kundi hili hujumuisha vile vinavyoathiri uchujaji, mtiririko wa damu ndani ya figo na seli za figo zinazoshughulika na uchujaji na ufyonzaji wa chumvi na maji.
Visababishi hivyo ni pamoja na:
Magonjwa katika mishipa ya damu
Kuwepo kwa damu iliyoganda ndani ya mishipa ya damu inayopita katika figo
Ajali/Kuharibika kwa tishu na seli za figo
Magonjwa ya mzio katika glomeruli na figo kwa ujumla (glomerulonephritis). Magonjwa yanayoweza kusababisha hali hii ni pamoja na maambukizi (infection) ya bacteria jamii ya streptococci.
Magonjwa ya mzio katika nyama za figo (acute interstitial nepthritis). Mambo yanayoweza kusababisha hali hii ni pamoja na matumizi ya baadhi ya madawa kama vile Aspirin, Ibuprofen (Brufen), baadhi ya antibiotics, na baadhi ya dawa za kutoa maji mwilini (antidiuretics); magonjwa kama vile saratani ya damu (leukemia), lupus na lymphoma. Magonjwa ya mzio katika nyama za figo husababisha madhara katika seli zinazohusika na uchujaji na ufynzaji wa chumvi na maji.
Magonjwa ya ukosefu wa damu katika mirija ya figo (acute tubular necrosis) ambayo hufanya seli na tishu za mirija hii kufa na hivyo mirija kushindwa kufyonza chumvi na maji kuyarudisha mwilini. Mambo yanayosababisha hali hii ni pamoja na shock (upungufu wa damu kuingia kwenye figo), matumizi ya madawa kama vile baadhi ya antibiotiki, sumu, dawa zinazotumika viwandani na kwenye x-rays na baadhi ya madawa yanayotumika kutibu saratani.
Matatizo yanayoathiri mtiririko wa mkojo nje ya figo (Postrenal causes/failure)
Mambo yanayosababisha hali hii huchangia kati ya silimia 5 mpaka 10 ya vyanzo vyote vya ARF. Postrenal failure wakati mwingine huitwa pia obstructive renal failure kwa sababu husababishwa na mambo yanayozuia utoaji wa mkojo nje ya figo.
Kuziba kwa ureta moja ama zote mbili kunaweza kusababishwa na:
Vijiwe figo (renal stones)
Saratani ya viungo vya njia ya mkojo au viungo vilivyo karibu na njia ya mkojo kiasi cha kuzuia mkojo kutoka nje ya figo
Matumizi ya baadhi ya madawa
Kuziba kwa njia ya mkojo katika eneo la kibofu cha mkojo kunaweza kutokana na:
Kijiwe kibofu (bladder stone)
Kuvimba kwa tezi dume (hii ni kwa wanaume)
Kuwepo kwa damu iliyoganda katika kibofu
Saratani ya kibofu cha mkojo
Matatizo ya mfumo wa fahamu yanayoathiri utendaji kazi wa kibofu cha mkojo
Tafsiri nyingine ya ARF
Wagonjwa wa ARF wanaweza kupata mkojo kidogo sana au wasipate kabisa., au wanaweza kuwa na ongezeko la creatinine kwa kasi ya kutisha au kwa kasi ndogo sana. Hali hizi zinaweza pia kutumika kutoa tafsiri nyingine ya maana ya ARF.
Mtu anayetoa kiasi cha mkojo chini ya 400mL kwa siku hujulikana kama ana oliguria, na huchukuliwa kuwa ana hali mbaya ya kutoweza kupona.
Mtu anayetoa mkojo chini ya 100mLkwa siku husemwa ana Anuria, ambayo kama imetokea ghafla, huashiria kuwepo kwa tatizo la kuziba kwa mirija inayotoa mkojo kwenye figo zote mbili, na mara niyingi hali hii ni ya hatari zaidi. Tafsiri hii husaidia sana katika kuamua aina ya matibabu na muda wa kumpatia mgonjwa matibabu ili kuepusha madhara zaidi yanayoweza kumpata.
Dalili za ARF
Katika hatua za mwanzo mwanzo, baadhi ya waathirika wanaweza wasioneshe dalili zozote za tatizo hili. Dalili ni kama
Kupungua kwa uzalishaji mkojo
Kuvimba mwili
Kupoteza umakini
kuchanganyikiwa
Uchovu
Kulegea mwili
Kichefuchefu na kutapika
Kuharisha
Maumivu ya tumbo
Kuhisi ladha ya chuma na uchachu mdomoni
Na katika hatua za mwisho kabisa, mgonjwa anaweza kupata degedege na hatimaye kupoteza fahamu (coma).
Vipimo na uchunguzi
Kama ilivyoainishwa hapo juu kuwa baadhi ya wagonjwa wanaweza wasiwe na dalili zozote za tatizo hili. Hata wale wenye kuonesha dalili, zinaweza zisiwe mahsusi (non-specific). Uchunguzi wa mwili unaweza usioneshe tatizo lolote lile, au kukawa na dalili chache sana ambazo zinaweza zisimsaidie sana daktari kufikia uamuzi.
Baadhi ya vipimo vinavyoweza kugundua uwepo wa ARF ni pamoja na Kipimo cha utendaji kazi wa figo (Renal function tests) ambacho husaidia kuchunguza kiwango cha urea (blood urea nitrogen (BUN) katika damu. Aidha husaidia pia kuchunguza ongezeko la kiwango cha creatinine katika damu.
Uchunguzi wa kiwango cha madini mbalimbali katika damu (blood electrolytes)
Uchunguzi wa damu (Full Blood Picture): Husaidia kuonesha uwepo wa maambukizi ya bacteria na/au upungufu wa damu mwilini (anaemia)
Kupima kiasi cha mkojo kinachotolewa na mgonjwa katika masaa 24
Uchunguzi wa mkojo (Urine analysis): Rangi ya mkojo, kiasi cha electrolytes, uwepo wa usaha au damu au casts.
Ultrasound ya figo na kibofu cha mkojo
Renal biopsy.
Matibabu ya ARF
Matibabu ya ARF hutegemea kwanza chanzo chake na pili ukubwa wa tatizo. Kujua chanzo cha tatizo husaidia kufahamu ni aina gani ya matibabu yanayohitajika wakati kufahamu ukubwa wa tatizo huathiri uchaguzi wa aina ya matibabu na hata hitaji la kufanya dialysis. Hata hivyo inashauriwa sana kumpeleka mgonjwa kwa daktari bingwa wa magonjwa ya figo (nephrologist) kwa matibabu zaidi.
Kulingana na chanzo cha ARF, baadhi ya matibabu yanayoweza kufanyika, hutolewa yakiwa na lengo la:
Kurekebisha kiasi cha upotevu wa maji mwilini ambapo mgonjwa hupewa i.v fluids pamoja kurekebisha kiasi cha madini (electrolytes) kilichopotea
Kupunguza au kuzuia ongezeko la maji kwa wagonjwa ambao figo zao zimeshindwa kabisa kutoa maji nje ya mwili
Kuongeza uwezo wa moyo kufanya kazi vizuri au kuongeza shinikizo la damu husaidia kuongeza mtiririko wa damu kwenda kwenye figo
Kurekebisha kiasi cha madini mwilini kitendo ambacho husaidia mwili kufanya kazi zake vema
Dialysis
Iwapo pamoja na matibabu hayo, figo za mgonjwa zinaendelea kudorora, mgonjwa hana budi kufanyiwa dialysis. Dialysis ni kitendo cha kutoa uchafu na maji yasiyohitajika katika damu. Kitendo hiki hufanywa kwa kupitia mishipa ya damu iliyo chini ya ngozi (hemodialysis) au kwa kupitia tumboni (peritoneal dialysis). Katika hemodialysis mirija hii huunganiswa kwenye mashine ambayo hufanya kazi kama figo. Damu kutoka kwa mgonjwa huingia katika mashine kisha huchujwa ili kuondoa sumu, uchafu pamoja na maji yasiyohitajika kabla ya kurejeshwa tena mwilini.
Kitendo hiki hufanyika angalau mara mbili mpaka tatu kwa wiki, na kwa kiasi fulani ni ghali na si watu wote wa kipato cha chini wanaoweza kumudu gharama zake.
Katika peritoneal dialysis, uchafu pamoja na maji kutoka katika mzunguko wa damu huingia katika nafasi inayotenganisha tumbo na utando wake (peritoneal space), huchujwa kwenye utando huo kisha hutolewa kupitia sindano maalum (catheter ) iliyowekwa juu ya ngozi na kuingia ndani ya tumbo (peritoneal cavity).
Matarajio
Wagonjwa wengi wenye ARF hupona bila hata kuhitaji dialysis mara tu chanzo cha tatizo kinapogundulika na kushughuikiwa mapema. Hata hivyo wakati mwingine, pamoja na matibabu, baadhi ya figo hushindwa kurudia kufanya kazi kwa ufanisi wake wa awali. Watu kama hawa hawa wanahitaji kufuatiliwa kwa ukaribu na umakini mkubwa.
Kinga ya ARF
Inashauriwa
kufanya uchunguzi wa figo walau mara moja kila mwaka. Hii husaidia kuchunguza utendaji wa figo na hivyo kuepuka madhara kabla hayajatokea.
Kunywa maji kwa wingi ili kuyafanya mafigo yatende kazi zake kwa ufanisi.
Kuepuka matumizi ya vitu ama madawa yanayoweza kuathiri nyama, seli au tishu za figo. Ni vema kutumia dawa pale tu unaposhauriwa na daktari.
Watu wenye hatari ya kupata tatizo sugu la kushindwa kufanya kazi kwa figo (Chronic Renal Failure) wanashauriwa kufanya vipimo na cuhunguzi mara kwa mara
Muone mtaalamu wa afya mara tu uonapo dalili za kuwepo kwa shida katika kukojoa au uonapo damu katika mkojo.

Cervical Cancer Saratani ya Mlango Wa kizazi

Saratani ya mlango wa kizazi
Hii ni njia ya kizazi kati ya uke na mji wa mamba.Ugonjwa huu ukijulikana mapema unweza kutibiwa, wakati wa kufanyiwa uchunguzi wa ubwabwa na fupa nyongo.
Nani yumo hatarini
Wanawake wengine wamo hatarini mwa kupata saratani ya mlango wa kizazi:
Wanawake wasioenda kwa uchunguzi wa kila mwaka wa fupa nyongo na ubwabwa
Wanawake walio na “human papillomavirus” HPV au genital warts
Kuvuta sigara, kuwa na ukimwi,na kutokula vyakula bora huweza kusababisha saratani ya mlango wa kizazi.
Dalili ya saratani ya mlango wa kizazi
Hamna dalili zozote mpaka unaposambaa nje ya mlango wa kizazi.
Hali hii ikitokea waweza kuwa:
Kuvuja damu katikati ya siku za hedhi, unaposhiriki ngono au baada ya hedhi kukatika
Kuvuja damu nyingi zaidi ya kawaida.
Ukiona dalili hizi pata ushauri wa daktari.
Saratani ya Utumbo Mpana na Sehemu za Siri za Nyuma
Saratani ya sehemu za siri za nyuma zipo. Huambukiza sehemu za mmeng’enyo (digestive system) wa chakula. Watu wengi wanaopata ugonjwa huu ni wa umri wa zaidi ya miaka 50.
Matibabu yake yameimarika, lakini ni vyema kugundua mapema.Watu wanahitaji kufahamu madhara, dalili na umuhimu wa kupimwa na madaktari wao.
Walio hatarini kupatwa na saratani ya utumbo mpana:
Ajuza wa miaka 50 na zaidi.
Wanaokula vyakula vya mafuta mengi
Walio na maoteo (ndani ya utumbo mpana )
Wanawake ambao washaugua saratani ya matiti, au mji wa mimba au yai la mwanamke
Aliye wahi kuugua saratani ya utumbo mpana
Aliye na mzazi, jamaa au motto aliye na saratani ya utumbo mpana
Aliye na utumbo mpana wenye kiungulia (donda au uvimbe)
Dalili za saratani ya utumbo mpana ni:
Kuvimbiwa, kusokotwa au kujihisi tumbo limejaa sehemu ya chini
Kuhara, kufunga choo au kujihisi haukamilishi haja kabisa
Damu katika kinyesi
Kinyesi chembamba zaidi
Kupoteza uzito bila ya kufahamu kisababu
Kujihisi mchovu kila wakati
Kutapika
Hizi dalili zinaweza kusababishwa na shida nyingine ambazo si saratani. Muulize daktari wako ili ufahamu
Saratani ya Mapafu
Saratani ya mapafu ndio aina hatari ya magonjwa ya saratani, lakini ndio rahisi kuzuia.Uvutaji wa sigara husababisha asilimia 9% kwa 10% ya kesi za ugonjwa huu.Matibabu ya ugonjwa huu yameimarika lakini bado hakuna tiba.Ili kuimarisha afya yako na walio karibu yako usivute sigara.
Pia hakikisha nyumba yako haina 'radon' gesi hatari isababishayo saratani ya mapafu.
Watu wengine wamo hatarini zaidi ya kupata saratani ya mapafu.
Wanaovuta sigara au kiko, na hata usipo vuta moshi ndani, umo hatarini kupata saratani ya domo. Kukaa karibu na mvutaji sigara au kuishi naye ama kufanya kazi katika mazingira yenye moshi huongeza hatari hasa kwa watoto wasio na namna.
Kiwango kingi cha madini ya radon nyumbani mwako.
Kufanya kazi karibu na asbestos, aseniki, uranium au bidhaa kutokana na mafuta.
Kuwa na kifua kikuu.
Ishara ya saratani ya mapafu ni nini?
Kikohozi kisicho kwisha.
Kuumwa na kifua.
Kukohoa damu
Shida ya kupumua au kukorota upumuapo
Nimonia(kichomi) au mkamba usiyokwisha
Uvimbe shingoni au usoni.
Kupoteza uzito wako bila sababu au kutohisi njaa.
Kujihisi mchovi kila wakati.
Ukiwa na mojawapo ya dalili hizi, hasa ikiwa umo hatarini ya kupata huu ugonjwa, mwone daktari.
Saratani ya Mdomo
Saratani ya mdomo husambaa kinywani kwenye ulimi, ufizi, kidakatonge na koromeo.Watu hawatambui ugonjwa huu upesi.Wanaovuta sigara,kuvuta tumbako au kunywa kunywa pombe wamo hatarini mwa kupata sratani yam domo.Unaweza kusaidiwa ili kuwacha sigara au pombe.Ugonjwa huu unaweza kitibiwa ukiuwahi mapema.
Ishara ya saratani ya Mdomo ni kama zifuatazo;
Uvimbe sehemu yoyote mdomoni, ambao hauponiau kutokuwa na damu kwa urahisi.
Kuhisi uchungu au kufa ganzi mdomoni.
Kuhisi uchungu unapo tafuna, kumeza chakula ulimi unapotumika au taya.
Kubadilika kwa sauti yako.
Kuumwa na sikio.
Koo linalowasha bila kupona.
Ukiwa na ishara hizi mwone daktari haraka sana.

Waziri kalemani awawashia moto watendaji Wa TANESCO kanda ya kusini akataa kupokea taarifa ya meneja Wa REA

Na. Ahmad Mmow. WAZIRI wa nishati, Merdard Kalemani jana aliwajia juu watendaji wa TANESCO kanda ya kusini. Huku akikataa kupokea taarifa ya meneja wa wakala wa umeme vijijini(REA), mkoani Lindi, Jackson Lawuo, nakumtaka naibu mkurugenzi mkuu wa TANESCO amchukulie hatua meneja wa TANESCO mkoa wa Lindi.
Kalemani alifikia uamuzi huo kutokana na kutoridhirishwa na hali ya mambo na utendaji wa shirika hilo katika mikoa ya Lindi na Mtwara.
Miongoni mwa sababu zilizosababisha akatae kupokea taarifa ya meneja wa wakala wa umeme vijijini ni kuchelewa kuanza kwa utekelezaji wa mradi wa usambazaji umeme vijijini katika awamu ya tatu mkoani humu.
Kuhusu meneja wa TANESCO mkoa wa Lindi, Johnson Mwigune, waziri Kalemani amemuagiza naibu mkurugenzi mkuu wa TANESCO amchukulie hatua meneja huyo kutokana na kutoridhirishwa na utendaji wake. Hasa kwakushindwa kutoa taarifa kwa wakati kwa waziri mwenye dhamana ya nishati kuhusu hali ya umeme na kuchelewa kuanza utekelezaji wa mradi wa usambazaji umeme vijiji awamu ya tatu.
Waziri huyo licha ya kumuagiza naibu mkurugenzi huyo, lakini pia alimtaka meneja huyo ahakikishe anamsimamia mkandarasi wa usambazaji umeme vijijini aharakishe zoezi la usambazaji. Huku akiagiza utekelezaji wa mradi huo uanze ndani ya mwezi huu katika vijiji Vilivyopo kwenye mpango huo.
Waziri Kalemani aliyetoa maagizo hayo jimboni Mtama wilaya ya Lindi ameutaka pia uongozi wa TANESCO kanda ya kusini uhakikishe unarekebisha miundombinu ya umeme ndani ya siku tatu. Ikiwamo nguzo za umeme. Akibainisha kuwa tatizo la nguzo linachangia kukosekana upatikanaji umeme kwa uhakika katika baadhi ya maeneo. Japokuwa mashine zakufua umeme zimetengenezwa.
"Umeme unakatika mara kwa mara licha ya mashine kukarabatiwa nakuwa na uwezo wa kuzalisha megawati 15.8 ambazo zingekidhi mahitaji ya mikoa hii ya Lindi na Mtwara, "alisema Kalemani.
Awali mkuu wa mkoa Lindi, Godfrey Zambi katika taarifa yake kwa waziri huyo alieleza kutoridhishwa na utoaji taarifa sahihi za hali ya upatikanaji umeme mkoani humu. Huku tatizo la umeme likiendelea kuwaathiri wananchi, taasisi za umma nakukwamisha shuguli za maendeleo na kiuchumi mkoani humu.

Balozi alnajem amkabidhi diwani bharwani wa vigwaza vifaa vya mil. 4.5

Na Omary Mngindo, Vigwaza
BALOZI wa Kuwait nchini Tanzania Jasem Alnajem amemkabidhi Diwani wa Kata ya Vigwaza Halmashauri ya Chalinze Alhaj Mohsin Bharwani mabeseni 100 yenye thamani ya sh. Mil. 4.5 yatayotumika kwa wajawazito wataofika kujifungulia kwenye Zahanati iliyopo Kijiji cha Vigwaza.
Mabeseni hayo yenye sabuni, poda na vifaa vyote muhimu kwa ajili ya matumizi ya mtoto anayezaliwa ni sehemu ya vifaa ambavyo mpango wake ulizinduliwa na Makamu wa Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania Mama Samia Hassani Suluu kwa kushirikiana na Ubalozi huyo wa Kuwait.
Akizungumza na wananchi hao, Balozi Alnajem kwanza alielezea furaha yake ya kufika Vigwaza kukutana na wakazi hao, pia ameangalia madhari ya eneo hilo huku akisema kuwa kufika kwake Vigwaza kumetokana na juhudi za Diwani huyo kumtafuta ofisini kwake kisha kumwelezea changamoto zinazowakabiri wananchi waishio Kijiji cha Vigwaza na Kata hiyo kwa ujumla.
Aliongeza kuwa amefika Vigwaza lengo kusaidia Mama na mtoto na wananchi si kujitangaza na kuwa hatua hiyo imetokana na kuguswa na changamoto alizoelezwa na Diwani wao, pia ataendelea kusaidi sekta ya afya na elimu huku akisisitiza misaada iwafikie walengwa wa mpango huo na kuwa uhusiano mzuri uliopo kati ya Tanzania na Kuwait utaendelezwa kwa maslahi ya nchi na watu wake.
Kwa upande wake akizungumza baada ya kukabidhiwa vifaa hivyo, Bharwani alianza kwa kumsukuru Balozi kwa msaada huo unaolenga kuwasaidia mama wajawazito wanaojifungulia katika Zahanati hiyo huku akisema utakuwa msaada walengwa wanaofika kwa ajili ya kupata huduma hiyo na kwamba anaimani vitatumika kama malengo yalivyokusudiwa.
"Mabeseni haya mabeseni 100 yatawasaidia wajawazito kabla ya kujifungua na baada ya kujifungua vyote vinagharimu kiasi cha sh. Mil. 4.5, hii ni sehemu ya mpango uliozinduliwa na Makamu wa Rais Mama Samia Hassan Suluu kwa kushirikiana na Ubalozi wa Kuwait hapa nchini nasi Vigwaza tumeambulia msaada huu" alisema Bharwani.
Aidha Diwani huyo aliongeza kuwa mbali ya vifaa hivyo pia Balozi kwa kushirikiana na Ofisi ya Waziri Mkuu amezindua mpango mwingine unayogusa watu wenye ulemavu wa ngozi (Albino), miguu, mikono pamoja na wasioona ambapo amekabidhi miwani, magongo, baskeli yenye mataili manne pamoja na mafuta kwa wenye ulemavu wa ngozi vyote vikiwa na thamani ya sh. Mil. 13.
"Nilipokutana na Balozi nilimgusia mambo mbalimbali yakiwemo sekta za maji, afya pamoja na elimu ambazo sisi wana-Vigwaza bado tunauhitaji mkubwa wa huduma hizo kutoka kwa wadau, katika kufanikisha hili la leo namshukuru sana ndugu yangu Muna amenipatia ushirikiano mkubwa, asingekuwa yeye nisingeonana na Balozi," alisema Diwani huyo.
Kwa upande wake Mwakilishi wa Mkuu wa wilaya ya Bagamoyo Thomas Mollel alielezea shukrani zake kwa Balozi huyo kwa kuona umuhimu wa kufika ndani ya wilaya hiyo huku akisema misaada hiyo itatumika kama ilivyokusudiwa huku akiwaomba wataosimamia zoezi hilo kuhakikisha wanalitekeleza kwa walengwa na si vinginevyo.

Yanga na Timu ya Polisi kucheza Jumapili badala ya Jumamosi

Mechi ya kirafiki iliyopangwa kuchezwa kesho Jumamosi kati ya Yanga na Polisi Tanzania itachezwa keshokutwa Jumapili.

Awali, mechi hiyo ilipangwa ichezwe kesho Jumamosi maalumu kwa Yanga kuangalia nyota wake baada ya kufanya mazoezi.

Kwa mujibu wa taarifa ambazo imezipata salehjembe, mechi imehairishwa kuchezwa mechi hiyo iliyopangwa ichezwe Uwanja wa Taifa kutokana na nyasi kufyekwa bila ya viwango ambazo ni fupi zaidi.

Meneja Mkuu wa Yanga, Hafidh Saleh alithibitisha hilo kwa kusema kuwa "Mechi yetu tuliyopanga tucheze kesho Jumamosi itachezwa Jumapili na siyo Jumamosi kama tulivyopanga baada ya kutokea matatizo.

Guardiola aweka rekodi kushinda tuzo ya kocha bora

Kocha wa Manchester City Pep Guardiola ameendelea kuweka rekodi katika ligi kuu ya soka nchini England (EPL) baada ya kushinda tuzo ya kocha bora wa mwezi Novemba.


Kwa kushinda tuzo hiyo leo, Guardiola sasa ameweka rekodi ya kuwa kocha wa kwanza kuchukua tuzo hiyo mara tatu mfululizo. Mhispania huyo ameshinda katika miezi ya Septemba, Oktoba na Novemba ambayo ameshinda leo.

Pep amechukua tuzo hiyo leo akiwashinda waliokuwa wapinzani wake kwenye kuwania tuzo hiyo Antonio Conte, Sean Dyche, Jurgen Klopp, Jose Mourinho na Arsene Wenger.

Jumatano wiki hii Pep aliweka rekodi ya kuwa kocha wa kwanza kushinda michezo 15 mfululuizo kwenye EPL na kuzikaribia rekodi zake mwenyewe ambazo amewahi kuziweka kwenye ligi za La Liga (16) na Bundesliga (19).

Ulega akamata tani 11 za samaki wakiandaliwa kusafirishwa nje

Mwanza. Naibu Waziri wa Uvuvi, Abdalla Ulega, leo Ijumaa amefanya ziara ya kushtukiza katika soko la kimataifa la samaki la Kirumba jijini Mwanza na kukamata tani 11 za samaki waliokuwa wakiandaliwa kusafirishwa nje ya nchi kinyume cha sheria.

Shehena hiyo ya samaki  ambao hawaruhusiwi kuvuliwa kisheria, wanadaiwa kuwa walitaka kusafirishwa kwenda nchi jirani ya Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo(DRC) kupitia mpaka wa Rusumo mkoani Kagera.

Pamoja na kukamata samaki hao, naibu waziri huyo pia ameagiza kuondolewa mara moja kutoka sokoni hapo maofisa uvuvi kutoka Halmashauri ya Manispaa ya Ilemela waliokuwa na dhamana ya kusimamia ukaguzi katika soko hilo kwa kushindwa kutimiza wajibu.

Iniesta hana tatizo na Neymar kwenda Madrid

KIUNGO mkongwe wa Barcelona, Andres Iniesta amesema hana hofu kuhusu Neymar kujiunga na Real Madrid lakini akakiri kuwa ikitokea hivyo haitampendeza kutokana na uhusiano wa Neymar na mastaa wengine wa Barcelona wakati alipokuwa akiichezea timu hiyo.

Iniesta amecheza na Neymar kwa miaka minne kabla ya mchezaji huyo kuondoka na kuhamia Paris Saint- Germain lakini kumekuwa na taarifa za kuwaniwa kwa ukaribu na Real Madrid.
 “Chochote kinaweza kutokea kwenye soka, kuna mambo ambayo yalionekana ni magumu kutokea na yakatokea, sitashangaa lakini haitapendeza kwa kuwa kwa kuwa ni mchezaji mzuri lakini sina hofu,” alisema Iniesta.

Mwenyekiti wa zamani wa CCM apata dhamana

Aliyekuwa mwenyekiti wa CCM Mkoa wa Dar es Salaam, Ramadhani Madabida na wenzake watano wamefanikiwa kupata dhamana katika Mahakama ya Hakimu Mkazi Kisutu.

Ni baada ya Wakili wa Serikali, Shedrack Kimaro kuwasilisha cheti kutoka Kwa Mkurugenzi wa Mashtaka (DPP) ambapo kimeipa mamlaka mahakama hiyo ya Kisutu kusikiliza kesi hiyo.

Hata hivyo, washtakiwa hao walisomewa mashtaka mapya matano mahakamani hapo leo Ijumaa mbele ya Hakimu Mkazi Mwandamizi, Victoria Nongwa.

Katika mashtaka hayo mawili ni ya kusambaza dawa bandia za kufubaza makali ya ukimwi, kujipatia fedha kwa njia ya udanganyifu, uzembe wa kuzuia kosa kutendeka na kusababisha hasara.

Baada ya kusomewa mashtaka hayo washtakiwa walikana na wapo nje kwa dhamana baada ya kukamilisha masharti ya kila mmoja kuwa na wadhamini wawili wanaominika, kila mdhamini akisaini bondi ya Sh 12 milioni.

Pia washtakiwa hao watoe fedha taslimu Sh 12 milioni ama mali isiyo hamishika yenye thamani ya kiasi hicho cha fedha.

Facebook Tw

Wakati wimbo mpya wa Diamond Platnumz aliomshirikisha Rapper Rick Ross kutoka Marekani unatoka haukuwa na nguvu kubwa pengine kutokana na kuahirishwa kwa tarehe iliyotakiwa kutoka video ya wimbo.

Lakini hiyo haikuwa kigezo kikubwa kwa wimbo huo wa ‘Waka’ kwani ndani ya siku tatu ulikuwa tayari umefikisha views milioni 1.

Ukweli ni kwamba ‘Waka’ ulipata mapokezi ya kawaida ukilinganisha na nyimbo nyingine za Diamond Platnumz kama Hallelujah, Salome, Kidogo n.k , Lakini kitu cha kushangaza wimbo huo kadri siku zinavyozidi kwenda ndio unazidi kutazamwa zaidi sio tu Tanzania bali na nchi nyingine za Afrika Mashariki.
 

Diamond azidi kukimbiza Afrika Mashariki

Muungwana Blog 2 Friday, December 15, 2017

Wakati wimbo mpya wa Diamond Platnumz aliomshirikisha Rapper Rick Ross kutoka Marekani unatoka haukuwa na nguvu kubwa pengine kutokana na kuahirishwa kwa tarehe iliyotakiwa kutoka video ya wimbo.

Lakini hiyo haikuwa kigezo kikubwa kwa wimbo huo wa ‘Waka’ kwani ndani ya siku tatu ulikuwa tayari umefikisha views milioni 1.

Ukweli ni kwamba ‘Waka’ ulipata mapokezi ya kawaida ukilinganisha na nyimbo nyingine za Diamond Platnumz kama Hallelujah, Salome, Kidogo n.k , Lakini kitu cha kushangaza wimbo huo kadri siku zinavyozidi kwenda ndio unazidi kutazamwa zaidi sio tu Tanzania bali na nchi nyingine za Afrika Mashariki.

Kwa sasa wimbo wa ‘Waka’ unaweka rekodi ya kuwa wimbo wa kwanza kutrend namba moja kwa nchi tatu za Afrika Mashariki kwenye mtandao wa YouTube.

Video hiyo mpaka jana usiku ilikuwa ndiyo video inayotazamwa zaidi mtandaoni (Trending) kwa kushika namba moja kwa nchi za Kenya, Uganda na Tanzania.

Wimbo wa ‘Waka’ awali ulipotoka ulikaa siku mbili kwenye mtandao wa YouTube hapa Tanzania  bila kukaa kwenye namba 1 ya video zinazotrend hapa nchini. Lakini mpaka sasa video ya wimbo huo yenye siku saba mtandaoni ipo namba moja kwenye Trending.

Awali rekodi ya video iliyotrend namba 1 kwa nchi mbili tofauti tofauti ilikuwa ilikuwa inashikiliwa na video ya wimbo wa ‘Zilipendwa’ wa WCB , Salome ya Diamond Platnumz na Video ya wimbo wa ‘Seduce Me’ wa Alikiba ambapo video zote wakati zinatoka zilishika namba moja Tanzania na Kenya kwa muda tofauti tofauti.

Komando Jide azidi kudata na Spicy

BAADA ya mwanadada ‘lejendari’ kwenye Muziki wa Bongo Fleva, Judith Wambura ‘Lady Jay Dee’ kufanya vyema na Ngoma ya Together Remix akiwa na mpenzi wake, Spicy, staa huyo amejipanga kutengeneza naye ngoma tena.

BAADA ya mwanadada ‘lejendari’ kwenye Muziki wa Bongo Fleva, Judith Wambura ‘Lady Jay Dee’ kufanya vyema na Ngoma ya Together Remix akiwa na mpenzi wake, Spicy, staa huyo amejipanga kutengeneza naye ngoma tena.

 Akizungumzia stori hiyo, Jay Dee alisema kwamba ameamua kurudi tena na Spicy na ngoma mpya ya Baby baada ya kolabo ya Together Remix kufanya vizuri ambapo anaamini itampeleka mbali zaidi kimuziki kuliko alipo kwa sasa.

“Nimeamua kumganda Spicy kwa sababu ninaamini ni mwanamuziki mzuri na muungano wetu huwa unafanya vizuri, angalia ngoma iliyopita na hii utagundua kwamba tunapokuwa pamoja tunatengeneza kitu kizuri sana,”alisema Spicy.

 Akizungumzia stori hiyo, Jay Dee alisema kwamba ameamua kurudi tena na Spicy na ngoma mpya ya Baby baada ya kolabo ya Together Remix kufanya vizuri ambapo anaamini itampeleka mbali zaidi kimuziki kuliko alipo kwa sasa.

Mugabe ajitokeza hadharani kwa mara ya kwanza

 

Rais wa zamani wa Zimbabwe, Robert Mugabe ameonekana hadharani kwa mara ya kwanza  tangu awasili wiki hii nchini Singapore kwa ajili ya uchunguzi wa afya yake.

Kiongozi huyo aliyekuwa  madarakani kwa miaka 37 ameonekana akiwa amezungukwa na walinzi wake huku kwa mbele akionekana mwanamke ambaye inaaminika atakuwa mke wake, Grace Mugabe.

Picha za tukio hilo zinamwonyesha akiwa amevalia shati jeupe na suruali nyeusi wakati mtu anayedhaniwa kuwa mke wake akiwa katika vazi jekundu na beki ya mkononi lenye rangi ya zambarau.

Mugabe ajitokeza hadharani kwa mara ya kwanza

Muungwana Blog 2 Friday, December 15, 2017

Rais wa zamani wa Zimbabwe, Robert Mugabe ameonekana hadharani kwa mara ya kwanza  tangu awasili wiki hii nchini Singapore kwa ajili ya uchunguzi wa afya yake.

Kiongozi huyo aliyekuwa  madarakani kwa miaka 37 ameonekana akiwa amezungukwa na walinzi wake huku kwa mbele akionekana mwanamke ambaye inaaminika atakuwa mke wake, Grace Mugabe.

Picha za tukio hilo zinamwonyesha akiwa amevalia shati jeupe na suruali nyeusi wakati mtu anayedhaniwa kuwa mke wake akiwa katika vazi jekundu na beki ya mkononi lenye rangi ya zambarau.

Walinzi wake pia wameonekana kuvalia katika hali ya kawaida ikiwa mashati na suruali. Mara nyingi Mugabe pamoja na walinzi wake wa karibu huonekana wakiwa wamevalia suti isipokuwa wakati alipokuwa akishiriki shughuli za chama au katika sherehe za uhuru.